Nieuwsbrief20161101
.. November 2016 Stilte voor de storm Wat hebben we aan de koers/winst-verhouding? Rendement en Risico en Crowdfunding Experts in de ban van Trump Biotech, moet je daar nu nog in beleggen? Factorbeleggen: op zoek naar de steen der wijzen Het Lindy-effect Consument of participant? .. Stilte voor de storm Bron: Frans Schreiber, voorzitter Hcc-Beleggen Het 67e symposium afgelopen maand 8 oktober, georganiseerd door onze kommissie, had het thema “Stilte voor de storm”. En dat was goed bedacht !. Op dit moment teisteren meer dan ooit veel onzekerheden de markten. Het beleid van de ECB, zal dat voortgezet worden of wordt de stroom van gratis geld naar de markt gestopt? Wat zal er in Amerika gebeuren, wordt Trump gekozen, die pleit voor een “nationalisatie” van Amerikaanse belangen, of komt Hilary in het witte huis, belaagd met emails waaruit blijkt dat ze dubbele belangen heeft. In december heeft Italië een referendum, waarbij de bevolking mag kiezen of ze voor de hervormingen in de economie zijn of niet? En als ze dat niet zijn, wat gebeurt er met de Italiaanse leningen? Onze kommissie heeft er niet veel vertrouwen in, vandaar de titel. Om onze beleggers gedegen deze onzekere tijd in te laten gaan, waren veel gerenommeerde sprekers aangetrokken. Menno van Hoven brak de dag open met boeiend verhaal over de bouw uw eigen dividendmachine. In plaats van minder dan 1% op uw spaarrekening, kunt u volgens Menno betere aandelen kopen met een goed dividend. Als de aandelen zakken, dan stijgt het dividend rendement en wanneer u dan koopt, verdient u nog meer rendement! Vervolgens kwam Martijn Rozemuller aan het woord. Hij zegt dat beleggen door particulieren vooral geld kost doordat particulieren op verkeerde momenten handelen en het kost geld door professionals doordat deze een hoge beheervergoeding vragen. Daarom adviseert hij ETF’s, die weinig kosten hebben. Op deze manier spaar je wel tot 1% extra kosten uit op jaarbasis en dat geeft een hoger eindbedrag. Jim Tehupuring gaf een goed overzicht over ProBeleggen en hoe deze adviezen tot stand komen. Jim vindt technische analyse niet genoeg, het verhaal moet fundamenteel kloppen. Zo vindt hij ASML te duur en verkoopt deze, terwijl Rodamco onterecht is gezakt en deze koopt hij volop bij. Wouter Keller gaf een college over echt beleggen. Zijn modellen lopen terug tot begin 1900 en op basis daarvan kan hij precies uitrekenen wanneer je moet beleggen en waarin. Zijn nieuwe model Defensieve Asset Allocatie wordt gepubliceerd op academische websites en wordt volop gedownload. Ook de beleggers in de zaal hebben zijn model nagebouwd en zijn enthousiast over de resultaten. Als laatste kwam Aat Schornagel. De zaal zat bomvol, er kon geen belegger meer bij. Aat heeft zijn eigen theorie over dagopties, en die gaat dwars tegen de gevestigde studies in. Maar Aat kan het bewijzen, want hij handelt volop fors voor zichzelf en andere geïnteresseerden. "Put your money where your mouth is", is een gezegde in beleggersland en Aat volgt dit op en is een meester in dagoptie handel. Kortom, het was een leerzame en enerverende dag, ik hoop u volgende keer weer te zien Met een vriendelijke groet, Frans Schreiber, voorzitter Hcc-Beleggen. Wat hebben we aan de koers/winst-verhouding? Bron: Ronald Kok, Analist.nl Ronald Kok (RBA) Financieel analist, entrepeneur en uitgever van o.a. Analist.nl Na zijn economie opleiding aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, VBA aan de VU Universiteit van Amsterdam bleef hij zich verder specialiseren w.o. EFFAS , en focust hij zich nu vooral op financiële analyse en de praktische toepasbaarheid van beleggingsstrategieën. Zijn aandachtsgebieden zijn vooral de Amerikaanse en Europese aandelen. Daarnaast focust Ronald zich ook op derivatenstrategieën, asset-allocatie en risicomanagement. Wat hebben we aan de koers/winst-verhouding? Wanneer we het over valuebeleggen hebben, horen we vaak al gelijk de term koers/winst-verhouding. Het zoeken op de Engelse term ‘price/earnings ratio’ levert zeker al ruim 28 miljoen pagina’s met resultaten op. Blijkbaar vinden beleggers dit dus een belangrijke ratio, maar is dat wel terecht? De koers/winst-verhouding staat uiteraard voor niets anders dan de huidige koers van het aandeel ten opzichte van de winst per aandeel. Dit klinkt heel eenvoudig maar wanneer wij in systemen als die van Bloomberg en Reuters kijken zien we al gauw een scala aan varianten. De beurskoers is uiteraard een eenvoudige maar welke winst per aandeel moeten we nu pakken? Die van vorig jaar, die over dit jaar (en dus nog onbekend is en uiteraard alleen maar geschat kan worden), of een historisch gemiddelde, met of zonder eenmalige baten/lasten et cetera. U leest het al met de term ‘winst per aandeel’ kunt u heel veel kanten op. Enorm veel varianten Dit enorme scala aan varianten biedt daarom veel ruimte voor datamining en datasnooping. Hiermee bedoelen we dat onderzoekers simpelweg hun definitie van de winst per aandeel aan kunnen passen zodat er betere uitkomsten komen. Dit is helaas van alle dag in de financiële wereld. Zo lezen we vaak dat bijvoorbeeld de ‘forward price/earnings-ratio’ over de periode 2010 tot en met 2015 een enorm voorspellende waarde had voor de oliesector. Wanneer we echter een andere periode of een andere sector zouden pakken zien we vaak weer totaal andere resultaten. Onze visie is dan ook om alles zo simpel mogelijk te houden en meer naar de nettowinst per aandeel te kijken en er geen varianten van gaan gebruiken. Robert J. Shiller Detroit, USA 29 maart 1946 Nobelprijs samen met Eugene Fama, Lars Peter Hansen in 2013 “voor de empirische analyse van de prijzen van activa” Veel kritiek is er verder ook op het feit dat de gebruikte winst per aandeel maar een momentopname is. Een bedrijf kan net veel activa verkocht of gekocht hebben en daardoor ontstaat al direct een vertekend beeld van de winst; die door eenmalige baten en lasten enorm kan fluctueren. Het is daarom veel eerlijker om over een langere periode dan slechts 1 jaar naar de winst per aandeel te kijken. Eén van de meest betrouwbare varianten van de koers/winst-verhouding is daarom de CAPE-ratio (cyclical adjusted price/earnings ratio) die door de Amerikaanse professor (en Nobelprijswinnaar) Robert Shiller ontworpen is. Deze ratio kijkt niet alleen naar 1 winst per aandeel maar naar het gemiddelde van de afgelopen 10 jaar. Op deze manier worden éénmalige baten en lasten er uitgefilterd en krijgt u een veel beter beeld van de meer duurzame winst (of verlies) per aandeel van het bedrijf. Hoe lager de koers/winst-verhouding hoe goedkoper het aandeel? Zoals gezegd is de koers/winst-verhouding de beurskoers ten opzichte van de winst per aandeel. Het is doorgaans het credo dat hoe lager de koers/winst-verhouding is hoe goedkoper het aandeel is, en omgekeerd. Veel onderzoeken van de Amerikaanse aandelenmarkten laten vaak een dergelijk verband zien. Bron: Mebane Faber (mebfaber.com) De bovenstaande grafiek van de Amerikaan Mebane Faber laat inderdaad het negatieve verband zien: hoe lager de koers/winst-verhouding hoe hoger het rendement. En bij de hogere koers/winst-verhoudingen zien we zelfs negatieve rendementen ontstaan. Deze data gaat echter over de Amerikaanse aandelen en over de Europese aandelen zijn nog maar relatief weinig onderzoeken gedaan. We kijken daarom naar het artikel “Global value: building trading models with the 10-year CAPE” van Faber dat in augustus 2012 gepubliceerd werd. Voor dit onderzoek werd gekeken naar het nut van de CAPE-ratio voor 32 landen. Ook hier zien we een behoorlijk negatief verband tussen de hoogte van de CAPE-ratio en het opvolgende aandelenrendement. In de tabel hier ziet u dat dus de hogere rendementen vooral gerealiseerd werden door de aandelen met de lagere koers/winst-verhoudingen en de lagere rendementen (en ook de verliezen) werden voornamelijk door de aandelen met de hogere koers/winst-verhoudingen gerealiseerd. Er zit hier een jaar tussen het moment van de aandelenselectie en het gemeten rendement. Is de CAPE-ratio dan dus een gouden voorspeller? Nee absoluut niet. Integendeel kan het soms zijn, want wie in 2014 een mandje met de aandelen met de laagste CAPE-ratio’s had gekocht had in 2015 forse verliezen. Met de CAPE-ratio kunt u dus niet zomaar makkelijk de winnaars van de toekomst vinden. U moet dit meer zien als de aandelenvariabele met relatief de hoogste voorspelbaarheid in het verleden. Bij volgende bijdragen gaan we verder in op combinaties van variabelen (zoals die van Josef Piotroski en Josef Lakonishok. Hcc Beleggen interessegroep Computerbeleggersgroep-ZH Computerbeleggersgroep-ZH Sinds de oprichting in 2002 houden wij ons bezig met “Beleggen met behulp van de computer”. Het accent ligt daarbij op het vergroten van de kennis van het ontwikkelen en exploiteren van handelssystemen. Deze zijn vooral gebaseerd op methoden uit de kwantitatieve en statistische analyse. Uiteraard wordt daarbij ook aandacht besteed aan ondersteunende software. Regelmatig besteden we echter ook aandacht aan andere vormen van beleggen zoals Fundamentele analyse. Daarbij gaan we altijd uit van het beschrijven en bespreken van een gestructureerde aanpak die gebaseerd is op objectieve grondslagen. Wij komen 9 keer per jaar bijeen. Afwisselend in Berkel & Rodenrijs en Delft. Klik hier voor meer info Contactadres: janroozenburg@kpnplanet.nl Rendement en Risico en Crowdfunding Bron: Ivo Feeke, Voordegroei B.V. Een belegger die al wat vermogen opgebouwd heeft en naar zijn beleggingsportefeuille kijkt, heeft natuurlijk een rendements- en risico vraagstuk. Deze stelt zich wellicht vragen of neemt de volgende punten in zijn afweging mee: Lage rente op spaarboekjes, zoektocht naar meer rendement; Diversificatie, kan een lening/financiering aan een (startende) ondernemer met een mooi of interessant idee spreiding aanbrengen in mijn beleggingen? Ik heb als belegger weinig impact op (AEX) beursgenoteerde en andere wereldwijd actieve bedrijven; Crowdfunding lijkt een relatief gemakkelijke, goedkope en snelle manier om financiering te verkrijgen; Investeerders voelen zich direct betrokken bij het bedrijf of de persoon die investeringsvraag heeft; Beleggers vinden het leuk, aantrekkelijk of leerzaam om op deze manier te investeren en beleggen; Ik zoek een eenvoudige en directe toegang tot de financiering van start-ups en bestaande MKB-bedrijven, of partijen actief in creatieve , zorg- en vastgoedsector; Als belegger wil ik op een bijzondere manier betrokken zijn bij de doelstelling van de geldvrager en/of hun inleg voor een deel als een gift zien of de projecten staan dichter bij persoonlijke drijfveren en de beleving van de belegger. Rendement Zo zijn bovenstaande punten en motivaties maar een deel van de veelvoorkomende vragen en afwegingen. Vanuit een pure beleggingsoptiek is rendement en risico bij veel beleggers nog steeds van doorslaggevend belang. En algemeen gezien kun je de categorie ergens tussen obligaties en aandelen plaatsen op de efficiënte grenslijn. Dit is natuurlijk afhankelijk van de vorm en rentepercentages/rendement als ook specifieke risico’s van aflossingen en terugbetalingen. Je ziet ook beleggingen aangeboden worden die meer weg hebben qua karakteristieken tussen aandelen en private equity. Duidelijk moet zijn dat er misschien op termijn wel, afhankelijk van volumes en wereldwijde groei, als instrument een nieuwe categorie zou kunnen ontstaan ten opzichte van de huidige in de wet opgenomen karakteristieken bij bijvoorbeeld de door AFM ontwikkelde Risicowijzer.1) Het is belangrijk bij de keuze om een deel van het vermogen te beleggen in deze alternatieve categorie, dat deze past in het totale beleggingsplaatje. Zeker als er een emotionele connectie is, moet een belegger proberen rationeel een project/onderneming/ondernemer te beoordelen. En of de belegger als private lender zijn geld investeert en daardoor zijn asset allocatie verandert wanneer hij een belegging toevoegt aan zijn beleggingsportefeuille. Verhouding risico en verwacht rendement van MKB/Crowdfunding leningen ten opzichte van andere beleggingscategorieën. Risico's Net zoals bij andere assets is het belangrijk om te realiseren dat er risico’s verbonden zijn aan deze beleggingscategorie. Dit kunnen afhankelijk van de onderneming specifieke beleggingsrisico’s zijn die inherent zijn aan aandelenbeleggingen. Maar ook gelden nog andere risico’s dan bij beursgenoteerde aandelen. Denk hierbij aan: Operationele risico’s van platform: misschien enigszins vergelijkbaar met risico en track record van beheerders van fondsen. Faillissementsrisico: is ook hier net zo goed aanwezig en het is belangrijk om te zien wat er met de belegging zelf, de markt of de informatievoorziening gebeurt als het platform onverhoopt failliet zou gaan. De partij die financiering ontvangen heeft voldoet niet aan rente- en aflossingsverplichtingen: zeker als een belegger geld verstrekt in de vorm van een lening geldt ook hier, net als bij obligaties, dat tussentijds (of op het einde van de looptijd) rente en terugbetaling van kapitaal moet gebeuren. Zowel kwaliteit van belegging als platform: sommige platforms proberen de kwaliteit van de ondernemingen waarin belegd gaat worden te borgen met ratings en (externe) beoordelaars die risico’s en bedrijfsvoering analyseren en voorzien van een rapport. Verhandelbaarheid/liquiditeit: in vergelijking met beursgenoteerde beleggingen is het belangrijk om te beseffen dat het geïnvesteerde geld in een onderneming of project niet zomaar elke dag er uit gehaald kan worden. Er zijn verschillende platformen die ook voor wat betreft tussentijds kopen en verkopen een markt onderhouden waarbij beleggers hun investering opnieuw aan kunnen bieden aan andere geïnteresseerden. Dit is niet standaard altijd zo! Ref: 1) Zorgvuldig advies vermogensopbouw: risico, wijzer of niet? Artikel VFP 4 april 2011 F Husken & RGJ van Beek en https://www.afm.nl/~/profmedia/files/wet-regelgeving/beleidsuitingen/leidraden/risicoprofielen.ashx?la=nl-nl Aanbevelingen voor een betere aansluiting tussen beleggingen en risicoprofielen, September 2015. Experts in de ban van Trump Bron: Corné van Zeijl, Actiam De optimisten en de pessimisten waren vorige maand volledig in evenwicht. En dat goldt ook voor de beurs. De AEX ging met een hele bescheiden 0,1% omhoog. De aandelenkeuzes waren simpel uitstekend. De toppers stegen met 5,5%, terwijl de floppers met 2,3% daalden. Precies zoals het moet. Voor de komende maand blijft men erg terughoudend. Veel beursprofessionals waren in de ban van Trump. Blij als het straks 9 november is. Daarnaast is de stijgende rente een factor war iedereen het over heeft. Voor de komende maand zet men zijn geld in op Galapagos. Dit aandeel stond vorige maand nog bij de floppers. Van Arcelor kunt u maar beter afblijven. Unibail komt op de tweede plaats, vooral vanwege de angst voor een verder stijgende rente. Deze maand houden voor al de Amerikaanse verkiezingen de experts bezig. Men is er niet over uit welke kandidaat zal winnen. En welke koersreactie bij welke kandidaat hoort. Een mooie uitspraak van experts, die optimistisch was. All bets are off als Trump wint. Een tweede belangrijke ontwikkeling waar belegger zich mee bezig houden is de ontwikkeling van de rente. Er werd zelfs al de vergelijking met 1987 getrokken, toen ook stijgende aandelen koersen gepaard gingen met een stijgende rente. Een laatste vermeldenswaardige factor is de relatief goed winstontwikkeling. Het cijfers seizoen is tot dusverre best redelijk. Per saldo is er een miniem optimisme waarneembaar op de korte termijn. 40% denkt dat de AEX zal stijgen en 33% verwacht een daling. Maar het is nog steeds ver onder het gemiddelde. optimistisch 40% neutraal 26% pessimistisch 33% --- 7% Ook voor de lange termijn zijn de verwachtingen erg terughoudend. En ver onder het lange termijn gemiddelde. En dezelfde factoren worden aangehaald. optimistisch 32% neutraal 42% pessimistisch 26% --- 5% Goede aandelenkeuzes in oktober Voor de aandelenkeuzes was het wederom een hele mooie maand. Vooral Randstad deed het uitstekend. Ook aan de short kant werden goed gescoord. 3 van de 4 floppers gingen naar beneden. Alleen jammer dat ook ABNAMRO er bij stond. In een stijgende rente omgeving doen bank aandelen het goed en dus ook ABNAMRO met een plus van maar liefst 14,1%. Een fictief hedgefonds van de particuliere beleggers liet per saldo een verlies van 1,3% zien. Zij hadden ING en ABNAMRO bij de floppers staan. saldo stemmen perf floppers ROYAL DUTCH SHELL 4 2,4% KPN 3 0,5% RANDSTAD 3 15,7% SMBO 2 3,5% --------- 5,5% GALAPAGOS -4 -2,6% GEMALTO -4 -13,2% WOLTERS KLUWER -4 -7,5% ABNAMRO -3 14,1% --------- -2,3% aex 2,8% Galapagos duidelijk favoriet, Arcelor niet Voor de komende maand is Galapagos opvallend van flopper naar de topper gegaan. 6 experts denken dat het de grootste stijger zal worden. Verder zijn Ahold, KPN en ING favoriet. Men vindt duidelijk Arcelor Mittal te ver gestegen en te veel op de muziek van de stijgende ijzer erts prijzen vooruit gelopen. In een stijgende renteomgeving moet je geen onroerend goed aandelen hebben. Ondanks dat de koers van Unibail daardoor al met bijna 10% is gedaald afgelopen maand, staat dit aandeel met overtuiging op nummer 2 . Op nummer 3 staat Shell en dan volgt een flinke lijst met aandelen die allen per saldo twee flop stemmen hebben gekregen. saldo stemmen perf floppers GALAPAGOS 6 AHOLD 5 ING 4 KPN 4 ARCELORMITTAL -10 UNIBAIL-RODAMCO -5 ROYAL DUTCH SHELL -4 AKZO NOBEL -2 PHILIPS -2 UNILEVER -2 WOLTERS KLUWER -2 Aan de enquête deden 57 experts mee. Hcc Beleggen interessegroep Noordbeleggen groep Noordbeleggen is gestart in maart 2006 rond het beleggingsprogramma Vestics. Inmiddelszijn wij verder gegaan in de boeiende wereld van het beleggen. Zo doen we onze beleggingen op individuele basis en komen zo'n vijf keer per jaar bijeen. Het zijn 'interactieve' bijeenkomsten waarin nieuwtjes en ervaringen onder het genot van een kopje koffie worden uitgewisseld. Naast het bespreken van het vaste onderwerp: de 'echte' portefeuille, komen ook onderwerpen als: ervaring met broker software, handelssystemen, indicatoren, werking van opties/turbo's enz aan bod. Met als rode draad: Selecteren van Aandelen. Selecteren van Opties. Werking en selectie van Turbo's Selecteren van Beleggingsfondsen Benieuwd? Kom kom gerust een keer kijken of het iets voor je is. Mail voor meer info naar Ben Rietveld Biotech, moet je daar nu nog in beleggen ? Bron: Jan Kolkman, Stockpicker-Signaal, 25 oktober 2016 Wanneer je daarover nadenkt zeg je al gauw: deze sector heeft een prachtige performance laten zien met een stijging van meer dan 600 procent in de laatste tien jaar voor de Nasdaq Biotech Index. Sindsdien laat de sector het wat afweten. TICKER NAAM LAAGSTE IN 10 JAAR HOOGSTE DAARNA % WIJZIGING KOERS NU % WIJZIGING SINDS HOOGSTE ^NBI NASDAQ BIOTECH INDEX 590.26 4194.87 PLUS 610,7 % 2788.28 MINUS 33.5 % GEN.CO GENMAB 23.23 1294.00 PLUS 5470.4 % 1147.00 MINUS 11.4 % GLPG.AS GALAPAGOS 10.00 66.19 PLUS 561.9 % 59.99 MINUS 9.4 % Een switch? Je kunt je afvragen of je er goed aan doet zo’n high performer als Genmab er uit te gooien en in de plaats daarvan wat andere biotech-aandelen op te pikken die wat achtergebleven zijn in de periode dat sommige het zo goed deden. Ik ben van mening dat er voor Genmab nog steeds goede mogelijkheden zijn. Het is wel een bedrijfstak waarin de volatiliteit groot is, dat wil zeggen dat de koersen forse uitslagen laten zien. Aan de andere kant kun je je afvragen waarom een aandeel als Genmab het zo goed heeft gedaan. Het antwoord is naar mijn mening dat het bedrijf goede resultaten heeft laten zien, en daarmee de Food and Drug Administration (de FDA), de Amerikaanse toezichthouder, heeft overtuigd, een goede kaspositie heeft en (het belangrijkste van allemaal) een brede pijplijn heeft aan medicijnen in ontwikkeling. Waarom is een ruime kas zo belangrijk? Een biotech met een interessante pijplijn, die krap bij kas zit, heeft dan niet de mogelijkheid al zijn noodzakelijke onderzoeken zelf te bekostigen. Het risico dat het bedrijf dan loopt is dat een farmareus een bod uitbrengt, dat gezien de mooie pijplijn wel heel erg laag is. Waarom zoveel nadruk op biotech? Wat is de oorzaak dat er in de selectie van interessante aandelen van Stockpicker-Signaal zo vaak bedrijven zitten die medicijnen ontwikkelen met dikwijls de focus op kanker ? We worden steeds ouder. En hoe ouder een lichaam, hoe groter de kans op biologische afwijkingen die tot kanker kunnen evolueren. De strijd daartegen is de laatste jaren versneld en dat zal de levensverwachting de komende jaren gevoelig verlengen. In het Belgische tijdschrift Knack schreef Michel Vandersmissen onlangs een interessant artikel met de titel ‘In de toekomst zullen veel mensen twee of drie kankers krijgen èn overleven’. Waardoor worden die felle koersfluctuaties veroorzaakt ? Bedrijven in de biotech komen nogal eens met spectaculair nieuws, waardoor een bepaalde ziekte beter behandelbaar zal zijn. Maar dit soort bedrijven doet dan ook duizenden proeven in hun zoektocht naar een goed medicijn. En de praktijk leert dan zo’n 92 procent van die proeven niet succesvol is. Van de tests die wel aan de verwachtingen voldoen bereikt slechts een klein deel het stadium dat er zeg maar meer dan 1 miljard dollar omzet per jaar kan worden gerealiseerd. Wanneer een test niet succesvol is, dus niet wordt goedgekeurd voor toelating op de markt door de FDA dan zien we dat een koers volledig kan instorten, zoals een aantal jaren geleden gebeurde met Prosensa, dat een medicijn tegen Spierdystrophie van Duchenne ontwikkelde, en is het soms het einde van de company. Prosensa was in feite een one-product-company, waar het risico dus extra groot is. Een tegenvallend bericht kan dus de oorzaak zijn van een stevige koersval, al kan ook een algehele beursmalaise een relatief grote koersdaling in een sector als biotech veroorzaken. Dit is speciaal het geval als de koers van zo’n aandeel het recentelijk heel goed heeft gedaan, want dan zit iedereen op winst. Daardoor komt men in de verleiding winst te nemen, terwijl je bij de verkoop van een ander element uit de portefeuille een verlies zou realiseren. Jan Kolkman, oprichter van Stockpicker-signaal heeft tientallen jaren ervaring opgedaan met de belegging in aandelen bij een grote beleggingsmaatschappij en hij heeft zich daarna, via cursussen, symposia en heel veel lezen, gespecialiseerd in technische analyse. Hij hanteert diverse algemeen gebruikte indicatoren en daarnaast ook signalen uit eigen koker. Zelf had ik aandelen Prosensa, die ik bij de overname door Biomarine heb verkocht. In plaats daarvan heb ik deze zomer aandelen Sarepta gekocht. Dat was de concurrent van Prosensa. Ik kocht ze op het moment dat ze op het punt stonden een goedkeuring van de FDA te krijgen. Maar helaas voor Sarepta die goedkeuring kwam niet. De koers stortte in van 22 naar 14 dollar en ik ging er van uit dat Sarepta met de ontwikkeling door zou gaan en een nieuwe aanvraag bij de FDA zou indienen. Een paar weken later heb ik een deel verkocht op 50 dollar en de rest op 54. Galapagos Een bedrijf als Galapagos is een biotech met ook een breed ontwikkelingsprogramma, zeg maar een brede pijplijn. Een kandidaat-medicijn van Galapagos dat momenteel erg in de belangstelling staat is Filgotinib tegen reumatoïde artritis (RA). Het grote voordeel van Filgotinib, ten opzichte van de gangbare medicijnen tegen reuma, is dat je kunt volstaan met één pilletje per dag en daardoor verlost bent van al die vervelende injecties. Een belangrijk punt in de publicaties van een bedrijf in de biotech is de cashpositie, in feite veel belangrijker dan de gangbare omzet- en winstontwikkeling. Want een biotech met weinig cash, maar een goede pijplijn, is een makkelijke prooi voor een farmaceut die goed in de slappe was zit. Zo’n biotech die niet voldoende cash heeft om zijn onderzoek te voltooien kan dan zo maar voor een prikkie worden weggekaapt. Je kunt stellen dat dit leuk is voor de aandeelhouder, maar ik ben van mening dat het interessant is voor de korte-termijn-belegger, maar een belegger met een wat langere horizon ziet liever dat het bedrijf NIET wordt overgenomen, of pas in een later stadium. Om de eenvoudige reden dat dan de overnameprijs aanmerkelijk hoger ligt. Galapagos is een bedrijf met een brede, maar vooral interessante pijplijn voor onder meer Filgotinib voor de behandeling van RA en voor de Ziekte van Crohn (een aandoening aan het spijsverteringskanaal) en nog een kandidaat-medicijn tegen taaislijmziekte of Cystic Fibrosis (CF). Per 31 maart 2016 had Galapagos een bedrag van 979 miljoen euro in kas. Dat is 21.35 euro per aandeel. Dit kwam door een succesvolle introductie op de NASDAQ en een deelname van de Amerikaanse farmaceut Gilead van 14,7 procent in het aandelenkapitaal van Galapagos. Galapagos in de AEX Met ingang van maandag 20 juni 2016 is het aandeel is opgenomen in de AEX-index in Amsterdam. Dit is interessant omdat de nog steeds groeiende groep van index-beleggers dan in het aandeel gaan beleggen en dat meer analisten het aandeel gaan volgen. Biotech en Hillary Clinton Als nadeel voor de medicijnfabrikanten in het algemeen wordt nogal eens genoemd het feit dat Hillary Clinton in haar campagne voor het presidentsschap aankondigt wat te gaan doen aan de hoge prijzen van bepaalde medicijnen. En niet te vergeten onze eigen Minister van Volksgezondheid, Edith Schippers, pleit ook voor lagere medicijnprijzen. En toch ben ik van mening dat zij goed werk doen, want door een lagere prijs wordt de gevraagde hoeveelheid groter en 30 patiënten, die 500 dollar voor een pil betalen, leveren meer op dan 10 patiënten van 1000 dollar. Bovendien worden meer patiënten geholpen en is de ziektekostenverzekering dan meer bereid dat medicijn in het vergoedingspakket op te nemen. Verder heeft Galapagos bekend gemaakt dat het werkt aan manieren om het succes van reumamiddel Filgotinib te herhalen. Half juni zei Galapagos elke twee jaar een fase-3 testprogramma te willen beginnen. Ook wil het elk jaar drie klinische zogeheten Proof-of-Concept medicijnen leveren. De ambitie duidt er volgens KBC op dat Galapagos bezig is met het opbouwen van een ‘duurzaam en gediversifieerd productportfolio’. KBC handhaaft zijn buy-advies met een koersdoel van 70 euro. Overzicht dit jaar TICKER NAAM KOERS ULTIMO 2015 LAAGSTE IN 2016 HOOGSTE DAARNA KOERS NU % WIJZIGING IN 2016 ^NBI NASDAQ BIOTECH INDEX 3540.44 2517.40 3154.36 2788.28 MINUS 21,2 % GEN.CO GENMAB 917.50 605.00 1294.00 1147.00 MINUS 25 % GLPG.AS GALAPAGOS 57.70 32.50 66.19 59.99 MINUS 4.0 % Overname? Het komt er op neer dat geen van beide genoemde biotech ondernemingen overgenomen wil worden. De CEO van Genmab heeft onlangs gezegd dat als er een bod zou worden gedaan het wel op de dubbele koers van dit moment zou moeten plaats vinden voordat hij daarmee instemt. Ik ben van mening dat Genmab in de komende drie jaar een koers kan laten zien van het vijfvoudige van het huidige niveau en ik acht Galapagos tot een zelfde prestatie in staat. Voor beide stel ik wel de voorwaarde dat ze NIET worden overgenomen. Hcc Beleggen interessegroep CoSA CoSA, Computerondersteunde Selectie van Aandelen, gebaseerd op fundamentele analyse van bedrijven. Er wordt primair gekeken naar omzet, nettowinst, eigen vermogen, dividenden en winst per aandeel om de kwaliteit van een bedrijf te bepalen. Pas als het bedrijf kwalitatief aan minimum eisen voldoet wordt er naar de koersen gekeken. Indien u meer wilt weten over de activiteiten van CoSA, kunt u de voorlopige CoSA-webpagina (klik hier), raadplegen of contact opnemen met de voorzitter: Jan van der Meulen via CoSA-L@beleggersonline.nl U kunt zich met hetzelfde mailadres aanmelden voor het ontvangen van informatie, zoals de wekelijks verschijnende CoSA-nieuwsbrief en voor het verkrijgen van toegang tot de voor CoSA-leden beschikbare Europese CoSA/SSG-verzameling. Factorbeleggen: op zoek naar de steen der wijzen Bron: Willem D. Okkerse MBA Willem D. Okkerse (1946) is CEO van het OK-Score Institute in Rotterdam en Brussel. Hij begon in 1995 na in 1989 cum laude zijn MBA te hebben behaald aan een PhD onderzoek dat in 2000 de OK-Score ® opleverde. Voordien was hij voorzittend partner van een adviesgroep gespecialiseerd in strategie en corporate finance en bekleedde gedurende 1995-2000 o.a. de functie van CFO van de milieu organisatie Green Cross van Mikhail Gorbachov. Tevens was hij gastdocent aan de Universiteiten van Delft en Leuven alsmede de Hogeschool van Arnhem en lid van de Raad van Advies van de Hogeschool van Amsterdam In de institutionele wereld wordt er naarstig gezocht naar de Steen der Wijzen. De behoefte aan een ho(o)g(er) rendement en een laag risico is zeer gewenst. Omdat in deze kringen het credo nog steeds is dat een hoger rendement alleen maar kán samenvallen met een hoger risico, beperkt dit Nobelprijswinnaar’s dogma in ernstige mate hun blikveld. Myopia tiert welig en u merkt dat vooral aan uw pensioenvoorzieningen. Dit ondanks het feit, dat diezelfde institutionele wereld met het factorbeleggen zélf wel op zoek is naar het omgekeerde oftewel een hoger rendement met een lager risico. Dat dit mogelijk moet zijn zoals ik reeds in mijn proefschrift stelde, kon gelukkig ook in de praktijk bewezen worden, zie daartoe het diagram aan het einde van dit artikel. In 2013 werd deze theorie door Dr. Walkshäusl van de Universiteit van Regensburg nogmaals bewezen *1) . Vergroten van de kans op succes Je kunt de kans op succes namelijk vergroten door te beleggen in bewezen factoren. De vraag is alleen: welke factoren en vooral welke bewijzen? Tot nog toe blijkt dat in de meeste portefeuilles van de door de institutionele beleggers aan vermogensbeheerders verstrekte mandaten het R2 meestal tegen de 99 aanschurkt, hetgeen indiceert dat in feite de index word gevolgd. Dat is dus geen factorbeleggen! Het gevolg is dat men naarstig op zoek is naar die “factoren” die het resultaat WEL (gedeeltelijk) kunnen verbeteren zoals er inmiddels zijn: value investments, een methode waar aandelen worden gekocht waarvan de beurswaarde ónder de intrinsieke waarde ligt. Als tweede b.v. low volatility investments, waarbij koersfluctuaties als maatstaf genomen worden en bijvoorbeeld “short en long term reversal” methodieken waarin “fallen angels” op korte of lange termijn weer als koopwaardig worden beschouwd. Meestal met zeer beperkt succes. Laboratorium versus praktijk In het laboratorium, lees de testfase, worden namelijk de meest interessante vaststellingen gedaan die in de praktijk toch onvoldoende werken. De modes operandi zijn veelal vergelijkbaar met het onderzoek van Altman naar de Z-Score. In het laboratorium een zogenaamde zekerheid biedend van ca. 80% maar in de praktijk niet boven de 55% realiserend. Zo blijken de in het laboratorium zichtbaar mogelijke verbeteringen van het rendement in de harde praktijk achteraf toch tegen te vallen. In de institutionele kringen heet het dan: “de geboekte resultaten kennen geen wetenschappelijke consensus”. Dat is volgens mij ook per definitie uitgesloten omdat die mate van zekerheid nooit boven de 70 tot 80% kán komen. Net als in het onderzoek van Altman met de Z-Score is namelijk de vooraf gestelde premisse fnuikend voor de betrouwbaarheid van het model. Bij Altman luidde die premisse dat “de ratio’s van een failliet bedrijf slechter zouden zijn dan van een lopend bedrijf”. De facto blijkt dat soms de ratio’s van lopende bedrijven zelfs slechter zijn dan van gefailleerde bedrijven. De ratio’s lopen dus niet lineair. Ditzelfde doet bijvoorbeeld opgeld bij een onderzoek met statistische zekerheden naar de mate waarin “het rendement van een portefeuille met ondergewaardeerde bedrijven, lees beurswaarde/intrinsieke waarde 1”. Net als bij het onderzoek van Altman zijn ook deze uitkomsten niet lineair. De focus ligt bij dit soort onderzoeken namelijk op de uitkomst van een ratio (lees de intrinsieke waarde) met een mening (lees de beurswaarde). Zowel in de één, lees de intrinsieke waarde, kunnen reeds al dan niet moedwillige fouten zitten en de andere, lees de beurswaarde is op zichzelf al geheel en al speculatief en zal dus per definitie altijd een bias in de beoordeling blijven geven. Modelfouten M.a.w. onderzoek langs de weg van statistische zekerheid uit waarnemingen van beursfondsen in relatie met de beurskoersen leidt als gevolg van de non-lineairiteit van die waarnemingen tot een ingebakken modelfouten. Dit is dezelfde theorie die ik met mijn PhD onderzoek met betrekking tot de werking van de Z-Score kon bewijzen. Voor de diehards daarbij de professionele uitkomsten van bijna 14 jaar OK-Score Magnificent Twenty, de OK-Score selectie uit de S&P 500 in vergelijking met de S&P 500 equal weighted Gross Return. Periode 1.1.2003-30.09.2016 OK-SCORE MAGNIFICENT TWENTY S&P 500 EW GR Total return 693% 293% Compounded annual return 16,5% 10,6% Standard Deviation 18,9% 21,2% Beta 0,9 1,0 Alpha 6,8% ref: *1) Bron: Fundamentalrisiken und Aktienrenditen: Auch hier gilt, mit weniger Risiko zu einer besseren Performance in: Corporate Finance biz, 03/2013, pp. 119-123. Het Lindy-effect Bron: Hendrik Oude Nijhuis Hendrik Oude Nijhuis Auteur, oud bestuurslid HCC Beleggen en BSC Duitenberger. Oprichter Warrenbuffet.nl Hendrik Oude Nijhuis heeft zich jarenlang verdiept in ‘s werelds beste beleggers. Hij is medeoprichter van Beterinbeleggen.nl en zijn bestseller over Warren Buffett is via de website http://www.warrenbuffett.nl/ gratis beschikbaar. Deze column is niet bedoeld als individueel advies tot het doen van beleggingen. De intrinsieke waarde van een bedrijf is gelijk aan de waarde van alle toekomstige winsten, verdisconteerd naar het heden. Dat idee, in 1938 omschreven in het boek 'The Theory of Investment Value' van John Bur Williams, is 78 jaar later nog altijd actueel. Het idee heeft tot nu toe de test der tijd doorstaan en verwacht mag daarom worden dat dit idee voorlopig ook nog wel actueel blijft. Nieuwe ideeën moeten zich altijd eerst een tijd bewijzen. Lindy-effect De aanname dat een oud idee in ieder geval voorlopig actueel zal blijven sluit aan bij het zogeheten Lindy-effect. Dit effect veronderstelt dat de verwachte resterende levensduur van zaken als ideeën, technologieën en bedrijven ongeveer gelijk is aan de actuele leeftijd ervan. Iemand die een horloge een half jaar in bezit heeft zal deze volgens het Lindy-effect ook ongeveer nog een half jaar in bezit hebben. Een horloge dat al een eeuw een familie-erfstuk is zal dat volgens het Lindy-effect gemiddeld beschouwd de komende eeuw eveneens zijn. De verwachte resterende levensduur van mensen en dieren neemt af naarmate de jaren verstrijken. Iemand van 50 jaar heeft een kortere verwachte resterende levensduur dan iemand van 40 jaar. Maar bij het Lindy-effect geldt dus precies het omgekeerde: de verwachte resterende levensduur neemt juist toe met het verstrijken van de tijd. Een voorbeeld zijn bedrijven. Van alle startende bedrijven stopt een flink percentage in het eerste jaar alweer. En van de bedrijven die het eerste jaar hebben overleefd stopt een percentage in het volgende jaar, maar dit percentage is al wat minder. Kortom, de verwachte resterende levensduur van een bedrijf van een jaar oud is langer dan die van een net gestart bedrijf. Coca-Cola en Facebook Volgens het Lindy-effect heeft een bedrijf dat 100 jaar bestaat nog een resterende levensverwachting van eveneens 100 jaar. En een bedrijf dat 10 jaar bestaat nog een resterende levensverwachting van 10 jaar. Belangrijk: het Lindy-effect geeft een indicatie van de GEMIDDELDE verwachte levensduur. Voor afzonderlijke gevallen zegt dit effect niet per definitie iets. Een bedrijf dat net 100 jaar bestaat kan dus best het jaar erop ten onder gaan. Of juist nog langer dan 100 jaar bestaan. Coca-Cola is opgericht in 1892 en op basis van het Lindy-effect bestaat dit bedrijf nog eveneens 124 jaar. Daarmee is de veronderstelde houdbaarheidsdatum van Coca-Cola het jaar 2140. Facebook werd in 2004 opgericht en op basis van het Lindy-effect heeft de sociale netwerksite nog twaalf jaar voor de boeg. Maar bestaat Facebook in 2028 nog (2016 + 12 jaar) dan is de verwachte resterende levensduur verdubbeld: volgens het Lindy-effect mag dan verwacht worden dat Facebook nog 24 jaar bestaat om naar verwachting rond het jaar 2052 ten onder te gaan. Lindy-effect op de beurs niet zichtbaar Wanneer het idee van de waarde van een bedrijf ('alle toekomstige winsten, verdisconteerd naar het heden') gecombineerd wordt met het Lindy-effect mag verwacht worden dat bedrijven die al lang bestaan hogere waarderingen hebben dan bedrijven die kortgeleden zijn opgericht. Maar op de beurs lijkt daarvan geen sprake... Juist heel wat van de bedrijven die relatief kortgeleden zijn opgericht - en waarvan beleggers torenhoge verwachtingen hebben - worden fors gewaardeerd, veel meer dan op basis van het Lindy-effect terecht zou lijken. Denk bijvoorbeeld aan relatief nieuwe bedrijven als Facebook, Amazon en Netflix. De stokoude bedrijven van Warren Buffett Buffett hecht zoals bekend veel waarde aan het goed begrijpen van de bedrijven waarin hij belegt en waarvan hij de toekomst goed kan inschatten. Het doen van zulke inschattingen is minder lastig voor bedrijven die al lang bestaan en alle denkbare omstandigheden - recessies, depressies, hoge en lage grondstoffenprijzen, wereldoorlogen, etc. - al eens meegemaakt en overleefd hebben. Anders dan veel andere beleggers maar in lijn met het Lindy-effect lijkt Buffett intuïtief een voorkeur te hebben voor bedrijven die de test der tijd hebben doorstaan. Het verbaast zo bezien niet dat de vijf grootste posities van Buffett, samen goed voor ruim 60% van de beleggingsportefeuille van Berkshire Hathaway, allemaal stokoude bedrijven zijn: Het gefuseerde levensmiddelenconcern Kraft-Heinz, Kraft is in 1903 opgericht en Heinz in 1869. De Amerikaanse bank Well-Fargo, opgericht in 1852. Frisdrankfabrikant Coca-Cola, opgericht in 1892. Technologieconcern IBM, opgericht in 1911. Financieel dienstverlener American Express, opgericht in 1850. Consument of participant? Bron: Redactie HCC Beleggen De HCC Beleggen organiseert een aantal activiteiten. De bekendste activiteiten die wij organiseren zijn de beleggerssymposia, die we tweemaal per jaar houden in De Bilt, de regiogroepen en deze nieuwsbrief. Een toenemend aantal mensen wil ook aktief meedoen. En dat Kan. Voor de organisatie van onze symposia zijn wij voortdurend op zoek naar mensen die een bijdrage willen leveren aan de totstandkoming hiervan. Het is niet alleen leuk om dergelijke evenementen te organiseren, maar het is ook een ideale gelegenheid om je netwerk uit te breiden met interessante contacten. Bestuursleden gezocht Bestuursleden worden telkens voor een vaste periode benoemd met een maximum van 2 periodes en om die reden zijn wij op zoek naar mensen die bereid zijn de kar te trekken. Redactieleden gezocht Voor de nieuwsbrief en de website zijn wij dringend op zoek naar mensen die de nieuwsbrief en/of website redactioneel willen beheren en/of het aandurven een column, een artikel of recensie te schrijven. Webmaster gezocht Voor de website zijn wij dringend op zoek naar mensen die de website willen beheren. Zonder deel uit te maken van de organisatie kunt u vanzelfsprekend ook meedoen aan één van de Regio- of Belangstellingsgroepen. Maar ook andere dingen doen zoals het geven van een aardige lezing, met anderen handelsstrategieën uitwerken, software onder de knie krijgen of gewoon een groep vormen waarmee je samen de markt analyseert/bespreekt, behoort tot de mogelijkheden. Ben jij enthousiast, wil je niet alleen consumeren maar ook participeren, neem dan per email contact op met het HCC Beleggen bestuur of met de redactie HCC beleggen Website HCC beleggen Vacatures Adverteren Downloads Disclaimer: Deze publicatie komt tot stand op de redactie van beleggersonline.nl de website van de HCC IG Beleggen. Noch de mate waarin de berichten, voorgestelde scenario’s, risico’s en voorspellingen de marktverwachtingen weerspiegelen, noch de mate waarin zij in de realiteit zullen tot uiting komen, kunnen worden gewaarborgd. De voorspellingen zijn indicatief. De gegevens in deze publicatie zijn algemeen en louter informatief. Ze mogen niet worden beschouwd als beleggingsadvies. De schrijver(s) van deze publicatie en het bestuur van de HCC IG Beleggen en/of de Redactie van de Nieuwsbrief zijn derhalve niet aansprakelijk voor eventuele verliezen. De waarde van uw beleggingen kan fluctueren, behaalde resultaten uit het verleden geven geen garantie voor de toekomst.
4 november 2016