De krediet draai.
De afgelopen maande praten veel strategen over de turnaround van de credit cycle. Dat klinkt heel interessant, maar wat is het precies? Iedereen weet dat de Amerikaanse veel leent en weinig spaart. Iedere dollar geleend is een dollar extra geconsumeerd. Het is in auto´s, flat screen tv´s en vooral in huizen gestoken. Dat laatste geldt misschien niet helemaal als consumptie, maar het heeft hetzelfde effect op de economie.
Negatief effect op de economie
Als de leencyclus omdraait dan betekend dat meer sparen en minder consumeren. En iedere dollar gespaard is een dollar niet uitgegeven. Dat heeft een negatief effect op de economische groei. Mocht Amerikaanse consumenten naar bijvoorbeeld de standaard van de spaarkoningen in Duitsland gaan, dat was voor het laatst in 1961 (!), dan hebben ze nog een flink stuk te sparen. Een zelfde fenomeen hebben we ooit in Japan gezien. Ook daar hadden we begin jaren negentig te maken met een banken crisis en een sterke afbouw van de schulden. Consumenten gaven niets meer uit en een lange deflatie periode was het gevolg.
Joe Sixpack moet meer lenen
Kan de FED er nog wat aan doen? Ja, ze kunnen de rente verlagen, zodat consumenten verleid worden om alsnog te gaan lenen. Maar Joe Sixpack zit al tot zijn oren in de schuld. De totale schuld van de Amerikaanse consument is al even groot als de totale economie. 50 jaar geleden was dat nog maar 0,3 keer de economie. Voor de goede orde, in Nederland zijn de schulden nog hoger dan die in de USA, maar er zijn toch een paar dingen duidelijk anders. Als eerste is de schuld vooral fiscaal gedreven. Hoeveel mensen hebben geen hypotheek en toch een aanmerkelijk spaartegoed bij de bank? Door de aftrekbaarheid van de rente een winstgevende zaak. Als tweede is de hypotheekschuld veel meer gefinancierd met een vaste rente. In de USA is dat ongebruikelijk. Daar heeft men liever een variabele rente. Maar dat betekend wel, dat als de FED de rente verhoogd, de hypotheeklast flink meestijgt. En dat is in de jaren 2003 – 2006 dan ook gebeurt.
 |  |
Crisis geëxporteerd
Nu de FED de rente weer verlaagt zou dat een flinke verlichting moeten zijn voor de arme Amerikaanse huizenbezitter. Nou niet dus. De Amerikaanse banken steken dit voordeel vrijwel geheel in hun eigen zak. Dat lijkt diefstal, maar bedenk dat de banken wel met een hoop problemen zitten. Ze hebben in het verleden veel te veel risico genomen en willen dat nu niet meer. En als er dan iemand langs komt om toch een hypotheek te nemen, dan willen ze ook een flinke risicopremie ook. Ik kan ze daar niet eens ongelijk in geven. Maar slecht voor de economie is het wel. Bovendien kunnen ze ook minder geld uitlenen. Gemiddeld wordt aangenomen dat kapitaal – kredietverlening een verhouding van grofweg 1 op 10 heeft. Dus als de bank 1 miljard aan kapitaal vernietigd, dan kunnen ze U$ 10 miljard minder uitlenen. En dat betekend minder consumptie of minder investeringen door bedrijven. In beide gevallen is het niet goed voor de economie. En als u bedenkt dat de marktverwachting is dat de banken een schade van U$ 400 miljard hebben opgelopen, dan kunt u zelf wel uitrekenen wat dat betekend voor de economie. Voordat u denkt dat daarmee de hele financiële wereld plat gaat. Dat is gelijk aan 3% van de totale Amerikaanse economie en gelijk aan de schade tijdens de Savings & Loan crisis begin jaren negentig. Maar dit was en lokaal fenomeen en deze rekening is ook uiteindelijk grotendeels betaald door de Amerikaanse belastingbetaler. Maar bij deze crisis hebben de Amerikaanse bankiers het probleem voor een groot deel geëxporteerd. Nu zitten domme Duitse banken, Europese verzekeraars en Noorse stadsbesturen met dit financiële afval. De Amerikaanse regering zal veel minder geneigd zijn om de problemen op te lossen.
 |  |
Psychologie van bankiers
De Amerikaanse professor Roosa publiceerde in 1951 al een onderzoek waaruit de conclusie werd getrokken dat monetaire politiek meer te maken had met de beschikbaarheid van krediet dan met de verandering in de rente. Daar zit wel een probleem. De FED kan heel makkelijk de rente veranderen, maar niet zo gauw de psychologie van bankiers. Banken hebben door de krediet crisis flink de kous op de kop gekregen. Daardoor zijn ze erg huiverig geworden om krediet uit te lenen.
Voorlopig zullen we nog een flinke afwaardering van de huizenprijzen zien. Dat zal geen positief effect op de Amerikaanse economische groei geven. De mogelijkheid bestaat dat dit deleveraging effect nog jarenlang als een sleepanker achter Amerika zal blijven aanslepen. En eigenlijk was dat achteraf gezien misschien wel het meest logische scenario.
Amerikaan moet gaan sparen
Ik kan me nog herinneren dat een economie professor bij Staal Bankiers een lezing gaf. Dat was zo rond 1986. Hij kondigde aan dat de Amerikaanse consument echt minder moest gaan consumeren en meer gaan sparen want anders zou het fout gaan. Het lijkt erop alsof hij na 22 jaar eindelijk gelijk krijgt. Maar ja, zoals Keynes het al zei ´In the long run we are all dead.`
