Net toen spaarders dachten eindelijk te profiteren van oplopende rentes, bleek de opleving van korte duur. In het afgelopen jaar hebben Nederlandse banken de rente op spaartegoeden opnieuw flink verlaagd, terwijl hun winsten juist hoog blijven.
Financieel journalist Martin Visser van De Telegraaf begrijpt de frustratie goed. “Banken bewegen meestal mee met het rentebeleid van de Europese Centrale Bank (ECB). Toen de inflatie een paar jaar geleden uit de hand liep, verhoogde de ECB snel en fors de rente om de prijsstijgingen af te remmen.”
Sparen levert minder op dan inflatie kost
Dat beleid heeft zijn werk gedaan: de inflatie is inmiddels fors gedaald en de ECB heeft de rente verlaagd. Maar voor spaarders pakt dit minder gunstig uit. De gemiddelde spaarrente in Nederland ligt nu tussen 1 en 1,5 procent, terwijl de inflatie nog altijd rond de 3 procent schommelt. Dat betekent dat spaargeld in reële waarde juist minder wordt.
Visser: “De stijging van de spaarrentes ging zo snel voorbij dat consumenten er nauwelijks voordeel van hebben gehad.”
Nederlanders blijven sparen, ongeacht de rente
Ondanks de lage vergoeding op spaartegoeden blijven Nederlanders fervente spaarders. In totaal staat er bijna 630 miljard euro op Nederlandse spaarrekeningen, en ook in het afgelopen jaar kwam daar weer tientallen miljarden bij.
Volgens Visser is dat deels cultureel bepaald: “Zelfs toen de rente 0 procent was, bleven we sparen. We zijn trouw aan onze bank, houden van zekerheid en mijden risico’s.”
Icesave blijft in het geheugen gegrift
Sommige spaarders zoeken inmiddels naar hogere rentes in het buitenland. Maar de herinnering aan het Icesave-debacle van 2008 werkt nog altijd door. Deze IJslandse bank ging failliet, waardoor veel Nederlandse spaarders hun geld dreigden kwijt te raken. Hoewel er uiteindelijk compensatie kwam via een moeizaam traject, heeft het vertrouwen in buitenlandse banken een knauw gekregen.
Wie overweegt om buiten Nederland te sparen, moet volgens Visser altijd nagaan of de bank onder een Europese garantieregeling valt. “En vergeet niet dat het omvallen van een bank altijd vertraging oplevert bij het terugkrijgen van je geld.”
Beleggen als alternatief – maar niet zonder buffer
Een andere optie is beleggen, iets wat steeds meer Nederlanders doen. Toch blijft de vuistregel overeind: beleg nooit met geld dat men op korte termijn nodig heeft en zorg altijd voor een gezonde financiële buffer.
Visser benadrukt dat beleggen geen vluchtweg is voor iedereen: “Wie geen financiële reserve heeft, loopt bij beleggen onnodig veel risico.”
Weinig concurrentie houdt rentes laag
Volgens Joyce Donat van de Consumentenbond speelt ook de marktstructuur een rol. “In Nederland domineren drie grote banken de spaarmarkt. Het lijkt soms op de benzinepomp: ‘Als jij verhoogt, verhoog ik ook’.”
Daardoor blijft de prikkel om hogere spaarrentes aan te bieden beperkt. Overstappen naar een andere bank zou een logische reactie zijn, maar in de praktijk gebeurt dit weinig. Donat: “We zijn erg loyaal aan onze bank, en gemak speelt een grote rol. Veel mensen houden hun betaalrekening, hypotheek en spaargeld bij dezelfde partij.”
Overheid daagt banken uit
In België en Duitsland speelt een vergelijkbaar probleem. In België koos de overheid voor een opvallende ingreep: de introductie van een staatsbon – feitelijk een rekening bij de overheid zelf – met een rente van 2,8 procent in 2023. Het resultaat: miljarden euro’s stroomden weg bij de commerciële banken richting de Belgische staat, waardoor banken werden gedwongen hun rentebeleid te herzien.
Donat ziet mogelijkheden voor Nederland: “Zoiets is hier ook besproken, maar nooit doorgezet. In België werkte het als een stok achter de deur richting de banken. Het werd zelfs voor veel mensen een alternatief voor sparen of beleggen.”
Problematische spaarzucht
Op macro-economisch niveau is de enorme Nederlandse spaarzucht niet alleen een individueel maar ook een economisch vraagstuk. Doordat er zoveel geld stilstaat op rekeningen, is er weinig druk op banken om hogere rentes te bieden. Bovendien wordt dit kapitaal niet geïnvesteerd in bedrijven of in de economie, wat de groeipotentie beperkt.
De Europese Commissie wil daarom sparen minder aantrekkelijk maken en beleggen juist stimuleren. Barrières tussen landen moeten verdwijnen, zodat kapitaal vrijer door Europa kan stromen. Dat zou de Europese markt aantrekkelijker maken voor investeerders en de concurrentiepositie van de EU versterken. Toch vindt Visser dat deze plannen “nog niet heel concreet” zijn.
Waarom spaargeld minder interessant is voor banken
Volgens Eelco Dubbeling, directeur van de Nederlandse Vereniging van Banken, is het simpel: “Spaarrente is een kwestie van vraag en aanbod. Er is gewoon ontzettend veel spaargeld in Nederland. Dat maakt het minder interessant voor banken om meer spaargeld aan te trekken, dus blijft de rente laag. Daarnaast volgen we de ECB, die momenteel een lage rente hanteert.”
Dubbeling benadrukt dat er geen afspraken tussen banken zijn over de spaarrentes. “En het is tegenwoordig heel eenvoudig om geld over te zetten naar een andere bank, ook naar buitenlandse aanbieders via online platforms.” Daarmee legt hij de bal grotendeels bij de consument.
Wat men zelf kan doen
Hoewel de marktdynamiek lastig te beïnvloeden is, kunnen spaarders wél zelf stappen ondernemen:
- Vergelijk actief spaarrentes – ook in andere EU-landen met een betrouwbaar depositogarantiestelsel.
- Overweeg spaardeposito’s – vaak hogere rente in ruil voor een vaste looptijd.
- Spreid spaargeld – om boven het garantiestelselbedrag van €100.000 per bank te blijven.
- Kijk naar alternatieven – zoals laag-risico obligatiefondsen of geldmarktfondsen.
- Blijf flexibel – houd een deel van het spaargeld direct opneembaar om snel op rentewijzigingen in te spelen.
Conclusie
De huidige situatie laat zien dat banken snel inspelen op renteverlagingen van de ECB, maar minder haast maken met verhogingen. Voor wie rendement op spaargeld wil behalen, is afwachten geen optie. Door actiever te vergelijken, buitenlandse opties te overwegen en open te staan voor alternatieve producten, kan men meer uit spaargeld halen – zonder onnodig risico te nemen.
