De Amerikaanse dollar is flink in waarde gedaald, en dat merken we ook in Nederland. Voor consumenten levert dat soms leuke voordelen op, zoals goedkoper tanken of voordeliger vakantie-uitgaven. Maar voor bedrijven en beleggers is het juist minder rooskleurig: exporteurs verliezen concurrentiekracht, pensioenfondsen zien hun rendement krimpen en ook grote multinationals als Philips en ASML voelen de druk. Wat is er precies aan de hand, en wat betekent dit voor ons Nederlanders eigenijk?
Van 1,02 naar 1,18 dollar: de euro wordt sterker
Sinds begin dit jaar is de euro aanzienlijk in waarde gestegen ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Waar je begin januari nog ongeveer 1,02 dollar kreeg voor één euro, is dat inmiddels opgelopen tot ruim 1,18 dollar. Dat lijkt goed nieuws – en voor sommige Nederlanders is dat het ook – maar het heeft ook flinke schaduwkanten, vooral voor wie exporteert of investeert.
Volgens Ralph Wessels, beleggingsstrateeg bij ABN AMRO, is dit niet de eerste keer dat we een zwakke dollar meemaken. “In 2008 stond de euro zelfs op 1,60 dollar. Toen voelde het effect nog veel sterker.” Toch baart de huidige situatie economen zorgen, omdat de daling deze keer samenvalt met politieke onzekerheid en economische instabiliteit in de Verenigde Staten.
Oorzaken: politiek wantrouwen en stijgende staatsschuld
De koersdaling van de dollar is niet zomaar ontstaan. Sinds het aantreden van president Donald Trump is het vertrouwen in het Amerikaanse economische beleid afgenomen. Vooral het onduidelijke invoeringsbeleid van importheffingen en de sterk oplopende staatsschuld – inmiddels meer dan 36 biljoen dollar – doen beleggers huiveren.
Voor het eerst sinds 1919 heeft kredietbeoordelaar Moody’s de zogeheten triple A-status van de VS afgewaardeerd. Dat betekent dat de VS als minder kredietwaardig wordt beschouwd, wat de aantrekkelijkheid van de dollar verder ondermijnt.
Goedkoper koffie? Niet meteen
Op het eerste gezicht lijkt een zwakke dollar positief voor de consument. Veel grondstoffen – zoals olie, koffie en cacao – worden immers afgerekend in dollars. Als de dollar goedkoper wordt, betalen we in euro’s dus minder voor diezelfde producten.
Toch duurt het vaak even voordat de consument daarvan profiteert. Boeren werken met langlopende contracten en vaak zitten grondstoffen pas maanden later in de producten die wij kopen. “Het kan een jaar duren voordat je het effect van een dalende dollar merkt in de supermarkt,” aldus Wessels.
Slecht nieuws voor exporteurs en bedrijven
Voor Europese bedrijven die veel naar de VS exporteren, heeft de zwakke dollar juist een nadelig effect. Nederlandse bloemen, groenten, machines en elektronica worden voor Amerikaanse klanten duurder. Daardoor verliezen Europese exporteurs terrein ten opzichte van hun Amerikaanse concurrenten.
“Zeker als de euro-dollarkoers boven de 1,20 uitkomt, krijgen sectoren zoals de tuinbouw en hightechindustrie het lastig,” zegt Wessels. “In het verleden zagen we dat een koers van 1,30 tot 1,40 voor sommige bedrijven zelfs onhoudbaar werd.” In 2022 bedroeg de Nederlandse export naar de VS nog 23 miljard euro – een fors bedrag dat nu onder druk staat.
Multinationals als Philips en ASML halen een aanzienlijk deel van hun omzet uit de VS. Hun Amerikaanse winst is door de daling van de dollar simpelweg minder waard in euro’s. Minder winst dus – en dat merken ook hun aandeelhouders.
Pensioenfondsen en beleggers voelen de pijn
Nederlandse pensioenfondsen en vermogensbeheerders hebben gezamenlijk voor honderden miljarden euro’s belegd in de VS. Volgens cijfers van De Nederlandsche Bank gaat het om zo’n 550 miljard euro. Door de gedaalde dollarkoers is daarvan al tientallen miljarden verdampt: het verlies wordt geschat op zo’n 70 miljard dollar.
Hoewel veel pensioenfondsen zich via derivaten deels indekken tegen wisselkoersrisico’s, lukt het niet om alle verliezen te compenseren. “Ook als je je risico’s afdekt, krijg je uiteindelijk minder waarde voor je geld terug als de dollar zakt,” legt Wessels uit.
Goedkoop bestellen in VS? Vergeet het maar
Wie denkt nu goedkoop te kunnen shoppen in Amerikaanse webshops, komt van een koude kermis thuis. In theorie is het aantrekkelijk: de dollar is goedkoper, dus producten zijn voordeliger. Maar in de praktijk maken invoerrechten, btw en verzendkosten die winst snel ongedaan.
Voor reizigers ligt dat anders. Een vakantie in de VS is nu merkbaar goedkoper geworden. “Als je met lege koffers vertrekt en daar kleding of elektronica koopt, kan dat aantrekkelijk zijn. Maar let goed op de douaneregels,” waarschuwt Wessels. “Je mag niet zomaar alles belastingvrij meenemen.”
Tanken wordt niet goedkoper – door accijnsverhoging
Normaal gesproken zou je ook aan de pomp merken dat de dollar goedkoper is. Brandstoffen als benzine en diesel worden in dollars afgerekend, dus een lagere dollarprijs betekent lagere importkosten. Maar sinds 1 januari 2025 is de tijdelijke accijnsverlaging op brandstof beëindigd. Daardoor merk je als consument vrijwel niets van het prijsvoordeel – de overheid steekt het verschil in eigen zak.
De toekomst van de euro-dollarverhouding
Wat brengt de toekomst? Economen verwachten dat de Europese Centrale Bank voorlopig weinig renteverhogingen meer zal doorvoeren, terwijl de Amerikaanse centrale bank mogelijk wél meerdere keren de rente gaat verlagen om de economie te stimuleren. Hierdoor zou het verschil in rentevoordeel verder in het voordeel van de euro kunnen uitpakken.
Tegelijkertijd verhogen Europese pensioenfondsen hun afdekking tegen valutarisico’s door meer euro’s te kopen – en dat drukt de vraag naar dollars verder. De komende maanden blijven spannend voor iedereen die afhankelijk is van valutakoersen.
Conclusie: winnaars en verliezers
De zwakke dollar brengt een verdeeld beeld. Voor de gemiddelde consument betekent het in sommige gevallen voordeel – vooral bij reizen of grondstoffen – maar voor bedrijven, exporteurs en beleggers is het een minder prettige ontwikkeling. De impact op pensioenfondsen is substantieel en raakt uiteindelijk ook de gewone burger.
Zoals altijd geldt: valutaschommelingen hebben brede gevolgen. Wie het nieuws volgt én snapt wat de onderliggende economische krachten zijn, staat sterker in een wereld die steeds globaler – en grilliger – wordt.
(dit artikel is gebaseerd op een eerder artikel op de website van Het Parool)
