De techwereld kijkt opnieuw met argusogen naar Elon Musk, die ditmaal met een opvallend voorstel komt dat vragen oproept over belangenverstrengeling, transparantie en aandeelhoudersbelang. De topman van Tesla wil dat het beursgenoteerde autobedrijf, waarin hij zelf grootaandeelhouder en CEO is, financieel gaat participeren in zijn eigen kunstmatige-intelligentiestartup: xAI.
Dit bedrijf ontwikkelt onder andere de AI-chatbot Grok, die sinds kort geïntegreerd is op Musks socialmediaplatform X (voorheen Twitter).
Wat op het eerste gezicht klinkt als een uitbreiding van Musks technologische imperium, roept bij veel financiële en juridische experts direct rode vlaggen op. Is hier sprake van een strategische synergie tussen complementaire technologieën, of probeert Musk op een slinkse manier geld van externe Tesla-aandeelhouders te gebruiken voor het opbouwen van zijn privéonderneming?
Tesla als financier van Grok?
Musk is sinds de overname van Twitter (nu X) in 2022 steeds nadrukkelijker bezig met de integratie van kunstmatige intelligentie in zijn bedrijven. xAI, opgericht in 2023, is zijn persoonlijke AI-venture waarmee hij de strijd wil aangaan met giganten als OpenAI (de maker van ChatGPT), Google DeepMind en Meta AI. De eerste producten van xAI, waaronder de AI-chatbot Grok, zijn inmiddels actief op X – maar tot nu toe zijn ze weinig indrukwekkend gebleken in vergelijking met de concurrentie.
Volgens Musk is er behoefte aan extra kapitaal om de ontwikkeling van Grok en andere AI-modellen versneld op te schalen. En wie kan daar beter bij helpen dan Tesla – een bedrijf met diepe zakken, geavanceerde datacapaciteiten en een wereldwijd netwerk van technologie?
Toch ligt die gedachte politiek gevoelig. Want waar xAI een privébedrijf is waarvan Musk zelf de volledige eigenaar is, is Tesla beursgenoteerd. Het geld van Tesla is dus niet Musks privévermogen, maar dat van duizenden aandeelhouders – van institutionele beleggers tot particuliere investeerders. En zij hebben tot op heden niets te zeggen gehad over xAI.
Kritiek van beleggers: "Dit riekt naar belangenverstrengeling"
De geplande investering leidt tot felle kritiek onder financiële experts. Han Dieperink, Chief Investment Officer bij vermogensbeheerder Auréus, noemt het in BNR Beurs ronduit “een rode vlag”. Volgens hem is dit precies het soort situatie waarvoor strenge regels rondom corporate governance zijn ontworpen: om te voorkomen dat grootaandeelhouders publieke middelen inzetten voor eigen gewin.
“Dit is een typisch voorbeeld waarbij een meerderheidsaandeelhouder zijn positie misbruikt om via de achterdeur geld uit het bedrijf te halen,” zegt Dieperink. “Musk ziet Tesla blijkbaar nog steeds als zijn persoonlijke speeltuin, terwijl er inmiddels tienduizenden andere aandeelhouders zijn die meebetalen.”
Volgens Dieperink is het Musk vooral te doen om kapitaalinjectie, maar de manier waarop hij dat probeert te regelen – namelijk door Tesla geld te laten steken in zijn privébedrijf – is onzorgvuldig. “Het is niet fraai. Je kunt dit bijna zien als het aftroggelen van geld van minderheidsaandeelhouders. Uiteindelijk moet iedereen gelijkwaardig worden behandeld. Dat hoort bij een beursgenoteerde onderneming.”
Stemrecht of schijninspraak?
Musk heeft inmiddels aangegeven dat hij het voorstel formeel aan de aandeelhouders van Tesla wil voorleggen. Daarmee lijkt hij de juiste procedure te volgen – al wijzen experts erop dat het stemproces op papier democratisch kan zijn, maar in de praktijk weinig zal uitmaken.
Als grootaandeelhouder heeft Musk zelf een aanzienlijk stemgewicht binnen Tesla. Zelfs al zou een meerderheid van institutionele beleggers tegenstemmen, blijft zijn invloed doorslaggevend. Bovendien zijn veel kleinere aandeelhouders geneigd om met Musk mee te stemmen vanwege zijn technologische visie en eerdere successen – denk aan de opmars van Tesla, SpaceX of Neuralink.
Toch blijft de principiële vraag overeind: kan een CEO van een beursbedrijf ethisch en juridisch correct handelen als hij via dat bedrijf een privéonderneming probeert te financieren waar hij zelf 100% eigenaar van is?
De bredere context: AI als ‘next frontier’
De wens van Musk om xAI snel op te schalen komt niet uit het niets. Sinds het explosieve succes van ChatGPT eind 2022, woedt er een wereldwijde investeringsstrijd op het gebied van AI. Techreuzen investeren tientallen miljarden in AI-infrastructuur, datacentra en toptalent. Google, Meta, Amazon, Apple en Microsoft wedijveren om de snelste modellen, de slimste toepassingen en de meeste patenten.
In dat licht is het begrijpelijk dat Musk zijn AI-ambities wil versnellen. Hij heeft eerder aangegeven dat AI een centrale rol moet spelen in de toekomst van Tesla – onder meer voor zelfrijdende auto’s, energiebeheer en robotica. Een samenwerking tussen Tesla en xAI kan dus strategisch zinvol zijn, mits die correct wordt ingericht.
De markt reageert sceptisch
Beleggers reageren tot nu toe voorzichtig. Hoewel Tesla zich eerder succesvol waagde aan innovatieve projecten, waaronder zijn robotaxi’s en de productie van eigen chips, is xAI nog niet bewezen. Het AI-model Grok kreeg eerder al kritiek vanwege dubieuze antwoorden – zo zou het Adolf Hitler ten onrechte als “inspirerend leider” hebben omschreven. Dergelijke uitglijders ondermijnen de geloofwaardigheid van het platform.
Dieperink verwacht dat het voorstel Musk op korte termijn weinig oplevert, maar het aandeel Tesla wél schade kan toebrengen. “De automarkt is al uitdagend genoeg, met toenemende concurrentie uit China, dalende marges en logistieke verstoringen. Als je dan ook nog de indruk wekt dat je aandeelhouders als pinautomaat ziet, daalt het vertrouwen.”
Slot: Visionair of grensoverschrijdend?
De toekomst zal uitwijzen of Musks plan een meesterzet is – het koppelen van AI aan Tesla’s infrastructuur – of een dure misrekening met mogelijk juridische en reputatieschade tot gevolg. Feit is dat Musks rol als visionair ondernemer steeds meer schuurt met zijn verantwoordelijkheid als bestuurder van een beursgenoteerde multinational.
De case rond xAI en Tesla wordt daarmee een schoolvoorbeeld van de spanningen die kunnen ontstaan wanneer persoonlijke belangen, technologische innovatie en publiek eigendom elkaar kruisen. Het HCC-publiek, dat sterk geïnteresseerd is in zowel AI als de ethiek rond technologie, zal deze ontwikkeling ongetwijfeld met interesse blijven volgen.
(dit artikel is gebaseerd op een eerder verschenen artikel op de website van bnr.nl
