De euro wankelt
De afgelopen twee jaar is voor EUR 386 miljard aan noodhulp toegezegd aan Griekenland, Ierland en Portugal. In diezelfde periode kocht de Europese Centrale Bank (ECB) voor EUR 214 miljard obligaties op van zwakke Eurolanden. En werd tegen een minuscule rente ook nog eens EUR 1.000 miljard geleend aan Europese banken.
En ondanks dit alles - en 17 Europese crisistoppen - staat Griekenland dichter bij de afgrond als ooit tevoren. Komend jaar zal de Griekse economie al circa 25% gekrompen zijn vergeleken met haar omvang van een paar jaar terug.
Een percentage vrijwel identiek aan die van de economische krimp in Amerika ten tijde van de grote depressie. En die van Duitsland in de jaren '30 van de vorige eeuw. Griekenland verkeert inmiddels dan ook in een depressie. En helaas voor de Grieken: weinig wijst erop dat hier snel iets aan veranderen zal.
Spanje
Een heel wat grotere economie dan de Griekse - de Spaanse - staat er al bijna even slecht voor. Inmiddels bedraagt de werkloosheid hier 24,4%. Van de Spaanse jongeren zit 52% werkloos thuis. Dit is maar amper 'beter' dan in Griekenland: van de Griekse jongeren is 54% werkloos.
Afgelopen week werd bekend dat de Spaanse bank Bankia genationaliseerd wordt. Het betreft hier een van de grotere banken van Spanje. Eerder was door de Spaanse overheid naar deze bank al een reddingsboei van EUR 10 miljard toegeworpen. Maar kennelijk was dat dus niet voldoende.
Bankia heeft tientallen miljarden euro's aan twijfelachtige vastgoedleningen uitstaan. Met de nationalisatie draagt de Spaanse overheid dit risico nu (en indirect de Eurozone als geheel). Het probleem van riskante leningen is dus niet weg maar enkel van eigenaar verplaatst.*
Maar als gevolg van dit soort zaken begint onderhand ook de situatie van de Spaanse overheid zelf kritiek te worden. In het geval van Griekenland, Portugal en Ierland eerder gingen bij een rente van 7% (op 10-jaars staatsobligaties) alle spreekwoordelijke alarmbellen af. De Spaanse rente passeerde afgelopen week de grens van 6%.**
'Oplossing'
Om het euro-experiment nog zo lang mogelijk te kunnen vervolgen zal het meest waarschijnlijke crisispakket voor Spanje - in geval de rente hier nog verder stijgt - u waarschijnlijk niet verbazen. Spanje zal toezeggingen moeten doen voor nog meer hervormingen en bezuinigen (hetgeen de crisis enkel zal verdiepen). En in ruil daarvoor zal Spanje dan een paar jaar door Noord-Europa van 'goedkoop geld' worden voorzien.
Maar de kans is groot dat ook na die jaren van goedkoop geld de kapitaalmarkten voor Spanje gesloten blijven. Zonder een nieuwe geldbron stevent Spanje dan alsnog op een faillissement af.
De oorzaak van dit alles is in de kern heel eenvoudig. We hebben het er de afgelopen jaren zelf al vaak over gehad: Zuid-Europa kan de concurrentie met het noorden vooralsnog simpelweg niet aan. Afgezet tegen hetgeen men produceert liggen de lonen in Zuid-Europa substantieel te hoog. Dat uit zich in torenhoge werkloosheid.
Een benodigde substantiële verlaging van de lonen - noem het een 'interne devaluatie' - is echter nauwelijks mogelijk. Daarvoor zijn de publieke en private schulden simpelweg te hoog: met minder inkomsten kan eenvoudigweg niet meer aan de renteverplichtingen op de bestaande schulden voldaan worden.
Twee opties
Verwacht u het volgende: de komende jaren zal in heel Europa het besef beginnen door te dringen wat de consequentie is van een muntunie van landen met grote verschillen in productiviteit. Namelijk dat niet te ontkomen valt aan of het opbreken van de muntunie of een structurele subsidiestroom van de rijkere naar de economisch zwakkere landen.
Vertikt men in Zuid-Europa op een gegeven moment om aan de eisen van de Noord-Europeanen te voldoen - voortdurende bezuinigen en hervormingen - dan rest hen simpelweg niets anders dan de euro te verlaten.
Dit artikel is op 12 mei 2012 geschreven door Hendrik Oude Nijhuis MSc. Oude Nijhuis heeft zich jarenlang verdiept in de strategieën van ’s werelds beste beleggers en is tevens oprichter van www.warrenbuffett.nl. Via deze website kunt u tijdelijk een gratis module aanvragen over de beleggingsstrategie van Warren Buffett.
