Centrale banken communiceren over toekomstige rente

Steeds vaker spreken centrale banken zich uit over de verwachte ontwikkeling van de beleidsrente (Forward guidance). Ook de Europese Centrale Bank doet dit. Onderzoek van DNB naar dit fenomeen in Zweden laat zien dat forward guidance een effectieve manier kan zijn om de lange rente te beïnvloeden zelfs als de beleidsrente (bijna) nul is.

Goudschaaltje
Wie belegt, investeert of handelt in financiële producten is enorm gespitst op de rente.
Gaat de rente omhoog, daalt ze of blijft ze ongewijzigd?
Vooral de rente op lange termijn is economisch belangrijk, onder meer omdat de lange rente een rol speelt bij grote bestedingen. De korte rente heeft op haar beurt invloed op de lange rente. Iedere beweging van een centrale bank wordt dan ook nauwlettend gevolgd.

Forward Guidance, wat is dat eigenlijk?

Forward guidance is een "tool", gehanteerd door een centrale bank waarbij deze kan uitspreken dat een bepaalde beleidslijn (met name het handhaven van beleidsrentes op het huidge niveau) aangehouden zal worden zolang aan bepaalde voorwaarden voldaan is. Hiermee wordt beoogd dat financiële markten het vertrouwen hebben dat de korte rente geruime tijd "vaststaat", hetgeen een drukkend effect heeft op de rentestand over die totale periode. (De yieldcurve* wordt als het ware "omlaag getrokken".) Het verhoopte effect is dat banken die lagere rentes zullen "doorgeven" aan hun kredietnemers; tevens heeft dit een verlagend effect op de rentelasten van overheden. In de literatuur wordt een onderscheid gemaakt tussen Delphic forward guidance, waarbij die beleidslijn wordt voortgezet totdat een bepaalde situatie bereikt is (bijvoorbeeld een bepaald werkloosheidsniveau), en Odyssean forward guidance, waarbij toegezegd wordt dat die beleidslijn ook zal worden voortgezet nadat daartoe in feite geen directe noodzaak meer bestaat. In de praktijk zullen uitlatingen van centrale banken vaak zodanige nuances bevatten dat de vraag welk type forward guidance nu wordt gehanteerd niet geheel eenduidig te beantwoorden is. Een voorbeeld van forward guidance (uit de persconferentie van de ECB van 6 maart 2014: "We firmly reiterate our forward guidance. We continue to expect the key ECB interest rates to remain at present or lower levels for an extended period of time. This expectation is based on an overall subdued outlook for inflation extending into the medium term, given the broad-based weakness of the economy, the high degree of unutilised capacity and subdued money and credit creation." * Een yieldcurve is een grafiek die het verband weergeeft tussen het rendement op overigens gelijke of vergelijkbare leningen met diverse looptijden

En bij de bekendmaking van de rentebesluiten worden de woorden van een centralebank-president op een goudschaaltje gewogen. Ieder woord kan immers een toespeling bevatten op de ontwikkeling van de rente. Daarmee is het afgeven van signalen over de toekomstige rente bij uitstek een instrument voor monetair beleid, juist nu verder verlagen van de beleidsrente bijna niet meer mogelijk is. 

Beleidsrente laag
Om de economische neergang als gevolg van de crisis tegen te gaan, hebben centrale banken in onder meer het VK, de VS en het eurogebied de beleidsrente verlaagd tot praktisch nul.
Maar dat betekent niet dat centrale banken geen speelruimte meer hebben om via het monetaire beleid invloed uit te oefenen op de economie.
Naast de beleidsrente, kunnen centrale banken namelijk gebruikmaken van verschillende onconventionele maatregelen zoals het opkopen van activa of het verstrekken van extra leningen aan banken.
Maar er is nog een maatregel die de laatste jaren steeds meer aan terrein wint: het afgeven van indicaties over de toekomstige ontwikkeling van de beleidsrente, ook wel forward guidance genoemd. 

Onderzoek Forward guidance
In haar communicatie over rentebeleid refereert de ECB sinds de afgelopen zomer aan het lange-termijn perspectief.ECB President Draghi verwoordde het als volgt: ‘The Governing Council expects the key ECB interest rates to remain at present or lower levels for an extended period of time.’ Dat was een nieuwe stap voor de ECB.

Doordat de stap van de ECB recent is, is het nog niet mogelijk om de effecten van de ECB’s forward guidance vast te stellen. Sommige centrale banken maakten al voor het uitbreken van de crisis gebruik van forward guidance.  Dat geldt ook voor de centrale bank van Zweden, die naast steun aan banken ook het instrument van forward guidance inzette. 

Uit recent onderzoek van DNB blijkt dat de monetaire autoriteiten in Zweden in staat zijn geweest de lange rente te beïnvloeden, zelfs toen de beleidsrente in 2009 en 2010 was gedaald tot (bijna) nul. Onderzocht is in hoeverre marktrentes met verschillende looptijden in Zweden al dan niet reageerden op nieuwe informatie over economische ontwikkelingen, zoals bbp-groei of inflatie. De Zweedse korte rente kon in 2009 en 2010 niet of nauwelijks meer op nieuws reageren. Maar lange rentes konden nog wel reageren, mits markten verwachtten dat op enig moment in de komende jaren de centrale bank haar beleid zou aanpassen op basis van de economische ontwikkelingen. 

Het onderzoek laat zien hoe dit in de Zweedse casus het geval is geweest. Korte rentes, met een looptijd tot twee jaar, reageerden inderdaad veel minder op economisch nieuws toen de beleidsrente tot nagenoeg nul was gedaald. Voor rentes met een langere looptijd was de reactie op economisch nieuws echter even groot als in de jaren vóórdat de beleidsrente vrijwel tot nul was gedaald. Markten verwachtten dus dat op enig moment de beleidsrente wel degelijk weer zou gaan bewegen. 

Het onderzoek toont zo dat een centrale bank nog steeds succesvol de huidige lange rente kan beïnvloeden door middel van forward guidance over de toekomstige korte rente.

Bronnen en links: DNB, Redactie en Wikipedia
The effect of the zero lower bound, forward guidance and unconventional monetary policy on interest rate sensitivity to economic news in Sweden
BBC: Q&A: What is forward guidance?